Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

«Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы»

 

Акадэмія кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь

 

 

 

 

Зацверджана Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь

02 жніўня 20007 г.

Рэгістрацыйны № ТД-СГ.007/тып.

 

 

 

 

 

 

 

Асновы ідэалогіі

беларускай дзяржавы

 

 

 

Вучэбная праграма

для вышэйшых навучальных устаноў

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мінск 2007

 

 

 

 

 

 

Складальнікі:

С. Н. Князеў– рэктар Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь, доктар юрыдычных навук, прафесар

Е. В. Матусевіч– загадчык кафедры ідэалогіі і палітычных навук Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь, доктар палітычных навук, дацэнт

В. А. Мельнік –прафесар кафедры ідэалогіі і палітычных навук Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь, доктар палітычных навук, прафесар

Рэцэнзенты:

Дзяржаўная навуковая ўстанова «Інстытут сацыялогіі НАН Беларусі»

Адуло Т. І.– загадчык аддзела Дзяржаўнай навуковай установы «Інстытут сацыялогіі НАН Беларусі», доктар філасофскіх навук, прафесар

С. В. Рашэтнікаў– загадчык кафедры паліталогіі юрыдычнага факультэта Беларускага дзяржаўнага універсітэта, доктар палітычных навук, прафесар

Рэкамендавана да зацвярджэння ў якасці тыпавой:

кафедры ідэалогіі і палітычных навук Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь (пратакол № 15 ад 11 мая2007 г.)

Навукова-метадычным саветам Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь (пратакол № 10 ад 14 чэрвеня 2007 г.)

Вучэбна-метадычным аб'яднаннем ВНУРэспублікі Беларусь па адукацыі ў галіне кіравання (пратакол № 8 ад 19 чэрвеня 2007 г.)

 

Адказны за рэдакцыюВ. А. Мельнік

 

Асновыідэалогіі беларускай дзяржавы: вучэб. праграма для вышэйшых. вучэб. устаноў / склад. С. Н. Князеў, Е. В. Матусевіч, В. А. Мельнік. – Мн.: Акад. кіраўніцтвам. пры Прэзідэнце Рэсп. Беларусь, 2007. – 34 с.

 

ISBN 978-985-457-777-7

 

Прызначана для выкладчыкаў і студэнтаў вышэйшых навучальных устаноў і можа быць выкарыстана ў сістэме павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў.

 

 

Тлумачальная запіска

Праграма курса складзена на аснове палажэнняў Канстытуцыі і законаў Рэспублікі Беларусь; перадвыбарных праграм і пасланняў Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнкі беларускаму народу і Нацыянальнаму сходу Рэспублікі Беларусь; тэарэтычных высноў і практычных рэкамендацый яго дакладу «Аб стане ідэалагічнай работы і мерах па яе ўдасканаленні» на пастаянна дзеючым семінары кіруючых работнікаў рэспубліканскіх і мясцовых органаў 27 сакавіка 2003 г.; матэрыялаў першага (1996 г.), другога (2001 г.) і трэцяга (2006 г.) Усебеларускіх народных сходаў; Канцэпцыі Нацыянальнай бяспекі Рэспублікі Беларусь; Нацыянальнай стратэгіі ўстойлівага сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь да 2020 г.; іншых дзяржаўных дакументаў Рэспублікі Беларусь.

Мэта курса– засваенне студэнтамі ў сістэматызаваным выглядзе асноўнага зместу ідэалогіі сучаснай беларускай дзяржавы, неабходнага для іх усвядомленага ўдзелу ў грамадска-палітычным жыцці краіны ў якасці яе паўнапраўных грамадзян.

Задачамі курса«Асновы ідэалогіі беларускай дзяржавы» з'яўляюцца:

- засваенне студэнтамі комплексу тэарэтычных палажэнняў, якія тлумачаць феномен ідэалогіі і яе роля ў жыццядзейнасці грамадства;

- азнаямленне навучэнцаў з утрыманнем базавых ідэй і асноўных палажэнняў ідэйна-палітычных плыняў сучаснасці;

- засваенне студэнтамі зместу ідэй, каштоўнасцяў, прынцыпаў, мэтаў і ўяўленняў, якія складаюць у сваёй сукупнасці ідэалёгію сучаснай беларускай дзяржавы;

- фарміраванне ў студэнтаў сацыяльных якасцяў, неабходных для ўсвядомленага ўдзелу ў грамадска-палітычным жыцці краіны.

У выніку вывучэння курса студэнты павінныведаць:

- тэарэтычныя палажэнні, якія тлумачаць феномены ідэалогіі, палітычнай ідэалогіі і дзяржаўнай ідэалогіі;

- змест базавых ідэй і асноўных палажэнняў ідэйна-палітычных плыняў сучаснасці;

- змест найважнейшых палажэнняў ідэалогіі беларускай дзяржавы.

Студэнты павінны асвоіцьуменні:

- карыстацца ў практычнай дзейнасці ідэямі і паняццямі, з дапамогай якіх выяўляецца ідэалогія беларускай дзяржавы;

- раскрываць змест асноўных палажэнняў беларускай нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі;

- аналізаваць і ацэньваць сацыяльна-палітычныя працэсы ў краіне і свеце.

Навучэнцы павінны набыцьнавыкі:

- выкладу і адстойвання ідэй, каштоўнасцяў, прынцыпаў, мэтаў і ўяўленняў, якія складаюць аснову арганізацыі і дзейнасці беларускага грамадства і дзяржавы;

- арыентавання ў працэсах, якія адбываюцца ў палітычнай, сацыяльна-эканамічнай і духоўна-культурнай сферах беларускага грамадства;

- усвядомленага ўдзелу ў грамадска-палітычным жыцці Рэспублікі Беларусь.

Тэарэтыка-метадалагічную аснову праграмы складаюць вынікі даследавання ідэалогіі як сацыяльна-духоўнага феномену, выкананыя ў розныя перыяды часу як айчыннымі, так і замежнымі вучонымі. Аўтары праграмы зыходзяць з класічнай трактоўкі ідэалогіі як тыпу (спецыфічнага ладу) і выніку мыслення пэўных груп людзей, абумоўленых характарам гэтых груп і іх становішчам у сацыяльнай рэчаіснасці. Дадзены падыход паслужыў адпраўным момантам пры інтэрпрэтацыі розных аспектаў феномена ідэалогіі і палітычнай ідэалогіі ў прыватнасці. На ім грунтуюцца таксама вызначэнніпаняццяў «дзяржаўная ідэалогія» і «ідэалогія беларускай дзяржавы». Названыя метадалагічныя падыходы грунтуюцца на тэарэтычных крыніцах, якія паказваюцца ў літаратуры па адпаведных тэмах праграмы.

Логіка выкладу курса запатрабавала ўключэння ў праграму такой тэмы, як «Асноўныя ідэалогіі сучаснасці», пастулаты, прынцыпы і палажэнні якіх у той ці іншай меры аказваюць уплыў на змест нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі кожнага народа.

Пры распрацоўцы праграмы ў якасці тэарэтычных і факталагічных крыніц па зместу ідэалогіі беларускай дзяржавы выкарыстоўваліся творы айчынных аўтараў, пачынаючы з моманту з'яўлення пісьменства на беларускіх землях і па цяперашні час. Асаблівую значнасць для аналізу ідэалогіі беларускай дзяржавы маюць даследаванні па гісторыі філасофскай і сацыяльна-палітычнай думкі Беларусі, гісторыі станаўлення і развіцця беларускага народа, фарміравання нацыянальнай самасвядомасці і нацыянальнай ідэі беларусаў, станаўлення і развіцця беларускай нацыянальнай дзяржаўнасці. У якасці крыніц выкарыстоўваліся таксама нарматыўна-прававыя акты і палітычныя дакументы Рэспублікі Беларусь. Кожная тэма праграмы падмацавана пэўным мінімумам адпаведных крыніц.

Праграма арыентавана на выкладанне асноў ідэалогіі беларускай дзяржавы. У ёй выкарыстоўваецца мінімум паняццяў розных сацыяльна-гуманітарных дысцыплін. Распрацоўшчыкі праграмы ўлічылі вопыт выкладання асноў ідэалогіі беларускай дзяржавы ў 2003 – 2007 гг., а таксама падыходы да разгляду адпаведнай праблематыкі аўтарамі выдадзеных за гэты час навучальных дапаможнікаў і спецыяльных манаграфічных прац.

Вучэбная праграма курса складаецца з разліку 36 вучэбных гадзін, у тым ліку 16 гадзін лекцыйных, 8 гадзін семінарскіх заняткаў і 12 гадзін самастойнай працы студэнтаў. Урамках дадзенай структуры агульнай колькасці гадзін кафедры ВНУмае права ўносіць карэктывы ў іх размеркаванне па тэмах і відах заняткаў.

Праграма можа быць выкарыстана ў сістэме павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў.

 

 

Раздзел I. Ідэалогія і яе роля ў жыццядзейнасці сучаснага грамадства

 

Тэма 1. Прадмет курса і метадалогія вывучэння ідэалогіі беларускай дзяржавы

 

Асаблівасці сучаснага этапу развіцця беларускага грамадства як прычына, абумаўляльных актуальнасць навуковага аналізу і неабходнасць вывучэння і асэнсавання дзяржаўнай ідэалогіі Рэспублікі Беларусь: распад СССР і абвяшчэнне суверэнітэту беларускай дзяржавы; станаўленне інстытутаў сучаснай беларускай дзяржаўнасці і грамадзянскай супольнасці; фармуляванне мэтаў развіцця беларускага грамадства, прыярытэтаў унутранай і знешняй палітыкі Рэспублікі Беларусь. Неабходнасць пастаяннай работы па фарміраванню, сістэматызацыі і ўдасканаленню сацыяльна-палітычных ідэй, тэорый і канцэпцый, якія ляжаць у аснове арганізацыі і дзейнасці беларускай дзяржавы.

Прадмет курсу ідэалогіі беларускай дзяржавы – складнік асновыдзейнасці дзяржавы,сукупнасць ідэй, каштоўнасцяў, прынцыпаў і ўяўленняў, якія аб'ядноўваюць насельніцтва Беларусі ў палітычную супольнасць, якія вызначаюць мэты і задачы развіцця беларускага грамадства і абгрунтоўваюць шляхі іх рэалізацыі. Курс «Асновы ідэалогіі беларускай дзяржавы» як спецыфічная частка тэмы «Палітычная ідэалогія» курса паліталогіі. Сувязь курса з утрыманнем агульнай тэорыі дзяржавы і права, гісторыі беларускага народа, гісторыі палітычнай і прававой думкі Беларусі, гісторыі дзяржавы і права Беларусі, паліталогіі, філасофіі, культуралогіі, эканамічнай тэорыі, іншых сацыяльна-гуманітарных дысцыплін.

Тэорыя ідэалогіі як метадалагічнаяпадстава аналізу феномену дзяржаўнай ідэалогіі і зместу ідэалогіі беларускай дзяржавы. Асноўныя паняцці і катэгорыі, з дапамогай якіх раскрываецца змест курса: этнас, народ, нацыя, дзяржава, дзяржаўнасць, нацыя-дзяржава, ідэя, ідэал, прынцып, каштоўнасць, прадстаўленне, перакананне, цікавасць, мэта, культура, цывілізацыя, палітыка, развіццё, мадэрнізацыя і інш. Вызначэнне тэрмінаў «вучэнне», «канцэпцыя», «дактрына».

Крыніцы ідэалогіі беларускай дзяржавы: нарматыўна-прававыя акты і палітычныя дакументы Рэспублікі Беларусь (Канстытуцыя, законы, дэкрэты, пастановы, канцэпцыі і да т. п.); міжнародныя палітыка-прававыя дакументы, падпісаныя беларускайдзяржавай; палітычныя дакументы мінулых перыядаў гісторыі беларускага народа; творы айчыннай і сусветнай філасофскай, палітычнай і прававой думкі, літаратурна-мастацкія творы беларускіх пісьменнікаў і паэтаў і інш.

Логіка (паслядоўнасць) выкладу зместу курса: разгляд асноўных палажэнняў тэорыі ідэалогіі – аналіз дзяржаўнай ідэалогіі як сацыяльна-палітычнага феномена і відавога паняцця – раскрыццё зместу складовых элементаў ідэалогіі сучаснай беларускай дзяржавы.

 

Літаратура

1. Канстытуцыя рэспублікі Беларусь 1994 года (з зменамі, прынятымі на рэспубліканскіх рэферэндумах 24 лістапада 1996 г. і 17 кастрычніка 2004 г.). – Мінск, 2006.

2. Бабосаў, я. М. Асновы ідэалогіі сучаснай дзяржавы / я. М. Бабосаў. – Мінск, 2007.

3. Дзяржава для народа: дакументы і матэрыялы трэцяга Усебеларускага народнага сходу (2 – 3 сакавіка 2006 г.) / рэдкал.: А. М. Рубінаў [і інш.]. – Мінск, 2006.

4. Ідэалёгія і моладзь Беларусі: дапаможнік / Л. С. Аверын, Т. И. Адуло, Н.Б. Антонава [і інш.]; пад рэд. Л. Е. Землякова, С. Д. Лапцёнка. – Мінск: Акад. кіраўніцтвам. пры Прэзідэнце Рэсп. Беларусь, 2005.

5. Лукашэнка, А. Г. Пасланне Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Нацыянальнаму сходу Рэспублікі Беларусь // Сов. Белоруссия. – 1999. – 8 красавіка.

6. Мельнік, В. А. Дзяржаўная ідэалогія Рэспублікі Беларусь: канцэптуальныя асновы / В. А. Мельнік. – Мінск, 2007.

7. Аб развіцці гуманітарных навук у Рэспубліцы Беларусь і павышэнні іх ролі ў дзяржаўным будаўніцтве: матэрыялы нарады ў НАН Беларусі з вядучымі навукоўцамі і выкладчыкамі-грамадазнаўцамі рэспублікі (20 лістапада 1998 г.). Менск, 1999.

8. Аб стане ідэалагічнай работы і мерах па яе ўдасканаленні: матэрыялы пастаянна дзеючага семінара рук. работнікаў рэсп. і месцаў. дзярж. органаў. – Мінск, 2003.

9. Асновы ідэалогіі беларускай дзяржавы: гісторыя і тэорыя: вучэб. дапаможнік / С. Н. Князеў [і інш.]; пад агул. рэд. С. Н. Князева, В. І. Чуешова. – Мінск, 2005.

10. Асновы ідэалогіі беларускай дзяржавы: вучэб. дапаможнік / Г. А. Васілевіч [і інш.]; пад агул. рэд. Г. А. Васілевіча, Я. С. Яскевіч. – Мінск, 2004.

11. Асновы ідэалогіі беларускай дзяржавы: вучэб. дапаможнік для вну / Т. И. Адуло, в. В. Бушчык, Г. А. Васілевіч [і інш.]; пад агул. рэд. С. Н. Князева, С. В. Рашэтнікава. – Мінск, 2004.

 

Тэма 2. Ідэалогія і яе грамадскае прызначэнне

 

Увядзенне ў навуковы абарот і палітычны лексікон французам А. Дестютом дэ Трасіпаняцця «ідэалогія» і эвалюцыя яго ўтрымання. К. Маркс і Ф. Энгельс аб ідэалогіі як «ілжывайсвядомасці». К. Манхейм аб ідэалогіі як тыпе (форме) мыслення пэўных груп людзей і інструмэньце калектыўнага дзеяння ў грамадска-палітычным жыцці. Сучаснае разуменне ідэалогіі як адносна сістэматызаванай сукупнасці ўзаемазвязаных ідэй, каштоўнасцяў і ўяўленняў, з дапамогай якіх пэўная група або супольнасць людзей усведамляе сябе, свае патрэбы і інтарэсы, выказвае сваё стаўленне да існуючай сацыяльнай рэчаіснасці, фармулюе і апраўдвае свае мэты і памкненні і абгрунтоўвае шляхі і сродкі іх дасягнення. Мова ідэалогіі. Фарміраванне ідэалогіі. Ідэалогія і светапогляд. Рысы ідэалогіі як асаблівага тыпу веравання. Ідэалогія і палітыка. Ідэалогія і ўтопія.

Паняцце палітычнай ідэалогіі. Міфалагічныя сістэмы і рэлігійныя веравучэнніяк ідэалогіі традыцыйных таварыстваў. Узрастанне ролі ўласна-палітычнай ідэалогіі ў Новы час. Суб'екты палітыкі (індывіды, групы, класы, супольнасці і іх аб'яднанні) – носьбіты палітычных ідэалогій. Магчымасць і перадумовы фарміравання агульначалавечай (планетарнай) ідэалогіі. Функцыі палітычнай ідэалогіі. Грамадскія аб'яднанні (групы інтарэсаў, саюзы, партыі) і рухіяк формы інстытуцыйнага афармлення палітычнай ідэалогіі. Сацыяльна-палітычныя вучэнні, дактрыны, канцэпцыі і тэорыі як формы выказвання і замацавання зместу ідэалогій. Узроўні палітычнай ідэалогіі: тэарэтыка-канцэптуальны, праграмна-палітычны, штодзённа-актуалізаваны. Ідэалогія і сацыяльна-палітычнае веданне. «Тэорыі» дэідэалагізацыі і рэідэалагізацыі.

Падставы класіфікацыі палітычных ідэалогій. Ідэалогіі сацыяльных груп, класаў, супольнасцяў і іх аб'яднанняў. Ідэалогіі татальныя (глабальныя), лакальныя і частковыя (прыватныя). Ідэалогіі прагрэсіўныя, кансерватыўныя і рэакцыйныя, рэфармісцкія (умераныя) і рэвалюцыйныя (радыкальныя), праварадыкальныя і леварадыкальныя. Паняцце ідэйна-палітычнайплыні і ідэйна-палітычнага спектру. Традыцыйныя (класічныя) і сучасныя ідэалогіі. Праблема ідэнтыфікацыі ідэалогій.

 

Літаратура

1. Бабосаў, Я. М. Сутнасць ідэалогіі, яе структура, функцыі і ролю ў грамадстве // я. М. Бабосаў. Асновы ідэалогіі сучаснай дзяржавы. – Мінск, 2007.

2. Бэл, Д. Аднаўленне гісторыі ў новым стагоддзі. Прадмова да новага выданнякнігі «Канец ідэалогіі» / Д. Бэл // Пытанні філасофіі. – 2002. – № 5.– с. 25.

3. Вэбер, М. «Аб'ектыўнасць» сацыяльна-навуковага і сацыяльна-палітычнага пазнання // М. Вэбер. Выбраныя творы. – М., 1990.

4. Ідэалогія // Паліталогія: энцыклапед. слоўнік. – М., 1993.

5. Ільін, В. В. Вялікая канфрантацыя: ідэалогія і навука: аб магчымасці навуковай ідэалогіі і ідэалагічнай навукі // Веснік Маск. ун-та. Сер. 12. сацыяльна-палітычныя даследаванні. – 1992. – № 5.

6. Кара-Мурза, С. Ідэалогія і маці яе навука. / С. Кара-Мурза. – М., 2002.

7. Лукашэнка, А. Г. Зварот Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь саштогадовым пасланнем да беларускага народу і Парламенту // Сав. Беларусія. – 2003. – 17 красавіка.

8. Майхровіч, А. Ідэалогія: сутнасць, прызначэнне, магчымасці. / А. Майхровіч. – Мінск, 2001.

9. Манхейм, К. Ідэалогія і ўтопія // К. Манхейм. Дыягназ нашага часу. – М., 1994.

10. Маркс, К., Энгельс Ф. Нямецкая ідэалогія // К. Маркс, Ф. Энгельс. Мн. – Т. 3.

11. Матц, У. Ідэалогіяяк дэтэрмінанта палітыкі ў эпоху мадэрна / У. Матц // Поліс. – 1992. – № 1 -2.

12. Мельнік, В. А. Палітычная ідэалогія і яе грамадскае прызначэнне // Дзяржаўная ідэалогія Рэспублікі Беларусь: канцэптуальныя асновы / В. А. Мельнік. – Мінск, 2007.

13. Аб стане ідэалагічнай работы і мерах па яе ўдасканаленні: матэрыялы пастаянна дзеючага семінара кір. работнікаў рэсп. і месцаў. дзярж. органаў. – Мінск, 2003.

14. Парсанс, Г Роляідэй у сацыяльным дзеянні // Т. Парсонс. Аб сацыяльных сістэмах. – М., 2003.

15. Рачкоў, П. А. Аб смерці і неўміручасціідэалогіі / А. П. Рачкоў // Веснік Маск. ун-та. Сер. 7. Філасофія. – 1999. – № 2.

16. Сямігін Г. Ю. Ідэалогія // Новая філасофская энцыклапедыя: у 4 т. т. 2. – М., 2001.

17. Салаўёў А. І. Палітычная ідэалогія: логіка гістарычнай эвалюцыі / А. І. Салаўёў // Поліс. – 2001. – № 2.

18. Фукуяма, Ф. Канец гісторыі? / Ф. Фукуяма // Пытанні філасофіі. – 1990. – № 3.

19. Чудзінава, І. М. Ідэалогія і палітыка / І. М. Чудзінава // Сацыяльна-гуманітарныя веды. – 1999. – № 4.

 

Тэма 3. Асноўныя ідэалогіі сучаснасці

 

Лібералізм – дамінуючыідэйна-палітычныпрацяг Захаду. Сацыяльна-эканамічныя і тэарэтычныя перадумовы ўзнікнення класічнага лібералізму. Трэцяе саслоўе – першапачатковы носьбіт ліберальных ідэй. А. Сміт, Дж. Лок, Дж. Міл і іншыя заснавальнікі лібералізму. Індывідуалізм і свабода асобы – базавыя каштоўнасці лібералізму. Ідэі лібералізму адносна арганізацыі палітычнага, эканамічнагаі духоўнагажыцця грамадства. Крызіс класічнага лібералізму ў ХХ стагоддзі. Сучасны або сацыяльны лібералізм.

Кансерватызм – ідэалогія і палітыка захавання існуючых формаў грамадскага жыцця. Узнікненне кансерватызму як рэакцыя на радыкалізм Французскай рэвалюцыі. Заснавальнікі кансерватызму: Эдмунд Бёрк, Жозэф дэ Местр, Луі дэ Бональд і інш. Вернасць традыцыі, разуменне грамадства як арганічнай рэальнасці, сацыяльная іерархія – фундаментальныя каштоўнасці і палажэнні кансерватызму. Кансерватыўная трактоўка чалавека, улады і ўласнасці. Стаўленне да кансерватызму рэвалюцыйныхі эвалюцыйныхсацыяльных зменаў. Сацыяльныя носьбіты кансерватыўнай ідэалогіі ў розныя гістарычныя эпохі. Эвалюцыя кансерватызму ў другой палове ХХ стагоддзя. Сутнасць неакансерватызма.

Сацыялізм і яго разнавіднасці. Сацыяльныя перадумовы ўзнікнення сацыялістычных ідэй. Сацыяльнаяроўнасць і справядлівасць – базавыя каштоўнасці сацыялізму. Разуменне сацыяльнайроўнасці і шляхоў яезацвярджэння прадстаўнікамі ранняга (утапічнага) сацыялізму (Т. Мор, Т. Кампанелла, Ш. Фур'е, А. Сен-Сымон, Р. Оўэн і інш.). Марксісцкае разуменне сацыялізму як асацыяцыя, у якой свабоднае развіццё кожнага з'яўляецца ўмовай свабоднага развіцця ўсіх. Перадумовы і шляхі сцвярджэння сацыялістычнага ідэалу грамадскайпрылады. Інтэрпрэтацыя марксісцкага разумення сацыялізму ў ідэйных дактрынах камуністычнага і сацыял-дэмакратычнага рухаў.

Базавыя сацыяльна-палітычныя ідэі анархізму, нацыяналізму, фашызму, пацыфізму, фемінізму, экалагізму, глабалізму, антыглябалізму, рэлігійнага фундаменталізму.

Літаратура

Аляксеева, Т. А. Лібералізм як палітычная ідэалогія / Т. А. Аляксеева // Полития. – 2000. – № 1.

2. Берк, Э. Роздум аб рэвалюцыі ў Францыі / Э. Берк. – М.. 1993.

3. Бернштэйн, Э. ці Магчымы навуковы сацыялізм? / Э. Бернштэйн // Свабодная думка. – 1992. – № 16. – С. 94 – 106.

4. Бернштэйн, Э. Нарысы гісторыі і тэорыі сацыялізму / Э. Бернштэйн // СПб., 1902.

5. Биккенин, Н.Б. Сацыялістычная ідэалогія / Н.Б. Биккенин. – М., 1983.

6. Галкін А. А. Германскі фашызм / А. А. Галкін. – М., 1989.

7. Геллнер, Э. Нацыі і нацыяналізм / Э. Геллнер. – М., 1991.

8. Каваленка, В. І. Палітычныя ідэалогіі: гісторыя і сучаснасць / В. І. Каваленка, А. І. Косцін // Веснік Моск. ун-та. – Сяр. 12. Палітычныя навукі. – 1997. – № 2.

9. Констан, Б. Аб свабодзе ў старажытнасціі яе параўнанні са свабодай у сучасных людзей / Б. Констан // Поліс. – 1993. – № 2.

10. Ленін У. І. Дзяржава і рэвалюцыя / У. І. Ленін. Поўн. збор. мн. – Г. 33.

11. Макаранка В. П. Галоўныя ідэалогіі сучаснасці / В. П. Макаранка. – Растоў н/Д., 2000.

12. Маркс К. Крытыка Гоцкай праграмы / К. Маркс, Ф. Энгельс. Мн. – Т. 34.

13. Маркс К., Энгельс Ф. Маніфест Камуністычнай партыі / К. Маркс, Ф. Энгельс. Мн. – Т. 4.

14. Местр Ж. дэ. Развагі аб Францыі / Ж. дэ Местр. – М., 1997.

15. Мілова Т Прынцыпы лібералізму / Т. Мілова. Мінск, 2002.

16. Сучасныя ідэалагічныя канцэпцыі і дактрыны / Л. Я. Землякоў (і інш.); пад рэд. В. І. Маліноўскага. – Мінск, 2006.

17. Утапічны сацыялізм. Хрэстаматыя. – М., 1986.

18. Хаек, Ф. Згубная саманадзейнасць / Ф. Хаек. М., 1992.

19. Энгельс, Ф. Развіццё сацыялізму ад утопіі да навукі / К. Маркс, Ф. Энгельс. Мн. – Т. 19.

 

Тэма 4. Дзяржаўная ідэалогія як сацыяльна-палітычны феномен

 

Паняцце дзяржавы як палітычнайсупольнасці. Нацыя як сукупнасць грамадзян адной дзяржавы. Нацыя-дзяржава, або нацыянальная дзяржава, як суб'ект палітыкі. Нацыянальная ідэя – выраз этнакультурнай або тэрытарыяльнай групылюдзей,якая ўсведамляесябе асаблівай нацыяй і свайго імкнення да самаарганізацыі (самазахавання) у якасці нацыі-дзяржавы. Нацыянальная ідэалогія – выраз самасвядомасці нацыі, яе інтарэсаў, спадзяванняў і памкненняў.

Ідэалогія – атрыбутыўнаяпрыкмета дзяржавы. Дзяржаўная ідэалогія – цэласная, адносна сістэматызаваная сукупнасць узаемазвязаных ідэй, каштоўнасцяў і ўяўленняў, у якіх утваральная дзяржава супольнасць (народ) усведамляе сябе, сваё становішча ўнавакольнайрэчаіснасці, свае патрэбы і інтарэсы як адзінага цэлага, фармулюе і апраўдвае свае мэты і памкненні і абгрунтоўвае шляхі іх дасягнення з дапамогай дзяржаўнай улады. «Дзяржаўная ідэалогія» як відаваепаняцце (пазначэнне прыкметы, агульнага для ўсяго мноства дзяржаў); «ідэалогія <гэтай> дзяржавы» як адзінкавае паняцце (пазначэнне тыгжапрыкмет уяго індывідуальнай канкрэтнасці, характэрнай для пэўнайдзяржавы). Супадзенне прадметнага значэння паняццяў «нацыянальная ідэалогія», «дзяржаўная ідэалогія», «нацыянальна-дзяржаўная ідэалогія», «ідэалогія дзяржавы» і іх узаемазамяняльнасць уадпаведных кантэкстах. Вызначэнне паняцця «ідэалогія беларускай дзяржавы». Іншыя сінанімічныя яму тэрміны.

Роля ідэалогіі дзяржавы як асновы духоўнага адзінства народа, унутранай цэласнасці і кансалідацыі грамадства, праграмы сацыяльнай жыццядзейнасці нацыі, сродкі палітычнай мабілізацыі грамадзян. Пазнавальная, прагматычная (якая апраўдвае) і мабілізацыйная функцыі дзяржаўнай ідэалогіі.

Паняцце элементаў дзяржаўнай ідэалогіі; яе культурна-гістарычныя (цывілізацыйныя), палітычныя, эканамічныя і сацыякультурныя складнікі. Узроўні дзяржаўнай ідэалогіі: тэарэтыка-канцэптуальны; праграмна-палітычны; штодзённа-актуалізаваны. Механізм функцыянавання дзяржаўнай ідэалогіі як сукупнасць асоб, інстытутаў, арганізацый і ўстаноў, якія забяспечваюць фарміраванне, сістэматызацыю, нарматыўна-прававое замацаванне і распаўсюджванне дзяржаўнай ідэалогіі.

Ідэйны плюралізм грамадзянскай супольнасці і нацыянальна-дзяржаўная ідэалогія. Суіснаванне і ўзаемаўплыў дзяржаўнай і прыватных ідэалогій у грамадстве. Забеспячэнне адпаведнасці ўтрымання прыватных ідэалогій заканадаўству дзяржавы.

 

Літаратура

1. Аляксееў, С. В. Ідэалагічныя арыенціры Расіі (Асновы новай агульнарасійскай нацыянальнай ідэалогіі) / С. В. Аляксееў, В. А. Каламанов, А. Г. Чарненка: у 2 т. – М., 1998.

2. Барсаманов, В. А. Нацыянальная ідэалогія складваецца ў працэсе нацыяўтварэння/ В. А. Барсаманов // Поліс. – 1997. – № 3.

3. Гаршкоў, М. К. Дзяржаўная ідэалогія і нацыянальная ідэя / М. К. Гаршкоў // Уладу. – 1996. – № 12.

4. Дзяржава для народа: док. і матэрыялы трэцяга Усебеларускага нар. сабр. (2-3 сакавіка 2006 г.) / рэдкал.: А. М. Рубінаў (і інш.). – Мінск: Беларусь, 2006.

5. Каротчанка, Е. П. Ідэалагічныя апараты дзяржавы // Сацыялогія: энцыклапедыя / склад. А. а. Грыцанаў і інш. – Мінск, 2003.

6. Мельнік, В. А. Дзяржаўная ідэалогія і функцыянаванне грамадства // В. А. Мельнік. Дзяржаўная ідэалогія Рэспублікі Беларусь: канцэптуальныя асновы. – Мінск, 2007.

7. Аб стане ідэалагічнай работы і мерах па яе ўдасканаленні: матэрыялы пастаянна дзеючага семінара рук. работнікаў рэсп. і месн. дзярж. органаў. – Мінск, 2003.

8. Сальнікаў, В. П. Дзяржаўная ідэалогія і мова закона / В. П. Сальнікаў, С. В. Сцяпашын, Н.І. Хабібуліна. – СПб., 2001.

9. Сіземская, І. М. Ідэалогія – фактар сацыяльнага кансенсусу // Веснік Моск. ун-та . Сер. 12. Сацыяльна-палітычныя даследаванні. – 1993. – № 5.

10. Цішкоў, В. А Забыцца аб нацыі (постнацыяналістычнае разуменне нацыяналізму) / В. А. Цішкоў // Пытанні філасофіі. – 1998. № 9.

11. Хабібулін, А. Г. Дзяржаўная ідэалогія: да пытання аб правамернасці катэгорыі / А. Г. Хабібулін, Р. А. Рахімаў // Дзяржава і права. – 1999. – № 3.

12. Шаўчэнка, В. М. Ідэалогія // Філасофскі слоўнік. – М., 2001.

13. Шынкароў, В. В. Ідэалогія і дзяржаўнасць // Інфарм. бюл. Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. – 2002. – № 6.

14. Якаўлеў, А. І. Дзяржаўная ідэалогія. – Калуга, 2001.

 

Раздзел II. Культурна-гістарычны(цывілізацыйны) складнік ідэалогіі беларускай дзяржавы

 

Тэма 5. Беларуская супольнасць, нацыянальная ідэя і дзяржаўнасць

 

Паняцце дзяржаўнасці. Уяўленні народа аб сваёй дзяржаўнасці – складовая частка нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі. Тэарэтыка-канцэптуальная інтэрпрэтацыя дзяржаўнасці народа. Канцэпцыя дзяржаўнасці. Узаемасувязь паміж інтэрпрэтацыяй гісторыі народа і канцэпцыяй яго дзяржаўнасці.

Фарміраванне беларусаў як самабытнай этнічнай супольнасці. Засяленне тэрыторыі Беларусі славянамі і этнагенетычныяпрацэсы, якія адбываліся тут у VI–ІХстст. Фарміраванне старажытнарускай народнасці ў Х–ХІІІстст. Фарміраванне беларускай, маларускай (украінскай) і вялікарускай (рускай) супольнасцей у XIII–XVIстст. Паходжанне саманазвы беларусаў і назвы тэрыторыі іх рассялення («Беларусь»). Фарміраванне беларускай нацыянальнай самасвядомасці ў XVII–ХІХстст. Абгрунтаванне беларускімі мыслярамі ў канцы XIX–пачатку ХХ ст. існавання беларускай нацыі, яе роўнасці з іншымі народамі і праваканстытуяваць (самавызначыцца) у якасці нацыі-дзяржавы.

Дзяржаўнасць на беларускіх землях. Княжаннеяк протадзяржаўныяўтварэнні. Усходнеславянскія княствы як складовыя часткі Старажытнарускай дзяржавы (Кіеўскай Русі). Значэнне Старажытнарускайдзяржавы для ўзнікнення перадумоў фарміравання беларускай грамадскасціі яе дзяржаўнасці. Значэнне ўваходжання беларускіх зямель у склад Вялікага княства Літоўскага, Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі ў фарміраванні і развіцці беларускага народа і зараджэнне ідэі стварэння яго ўласнай дзяржаўнасці.

Станаўленне беларускай нацыянальнай дзяржаўнасці. Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі – спроба стварэння ўласна беларускай дзяржаўнасці. Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (ССРБ, БССР) — гістарычна першаярэальнаябеларускаянацыянальнаядзяржава. Значэнне ўваходжання БССР у склад СССР для развіцця інстытутаў беларускай дзяржаўнасці. Фарміраванне тэрыторыі беларускай нацыянальнай дзяржавы. Міжнародна-прававое прызнанне БССР.

Абвяшчэнне Рэспублікі Беларусь – пачатак новага этапу ў развіцці беларускага народа і яго дзяржаўнасці. Альтэрнатывы развіцця беларускай дзяржаўнасці пасля распаду СССР і абвяшчэння дзяржаўнага суверэнітэту Беларусі. Станаўленне інстытутаў беларускай дзяржаўнасці ў постсавецкі перыяд. Зацвярджэнне Рэспублікі Беларусь у якасці паўнапраўнага суб'екта міжнародных адносін. Самасцвярджэнне і развіццё ў якасці нацыі-дзяржавы ў саюзе з еўразійскімі народамі – дамінуючы кампанент сучаснайсамасвядомасці беларускай супольнасці. Саюзная дзяржава Беларусі і Расіі – форма практычнай рэалізацыі беларускай нацыянальнай ідэі ва ўмовах глабалізаванага свету.

Моцная і квітнеючая Беларусь – нацыянальна-дзяржаўны ідэал беларускага народа.

Літаратура

1. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь 1994 года (з зменамі, прынятымі на рэспубліканскіх рэферэндумах 24 лістапада 1996 г. і 17 кастрычніка 2004 г.). – Мінск, 2006.

2. Аб назве Беларускай Савецкай Сацыялістычнай рэспублікі і ўнясенні змен у Дэкларацыю Вярхоўнага Савета Беларускай Савецкай Сацыялістычнай рэспублікі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай Савецкай Сацыялістычнай рэспублікі і Канстытуцыю (Асноўны Закон) Беларускай ССР: Закон БССР, 19 вер., 1991 г. / / Ведамасці Вярхоўнага Савета Рэсп. Беларусь. – 1991. – № 30.

3. Аб ратыфікацыі дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы: Закон Рэспублікі Беларусь, 24 снежня 1999 г. / / Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2000. – № 4; 2/118.

4. Аб дзяржаўным суверэнітэце Рэспублікі Беларусь: Дэкларацыя Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь, 27 ліпеня 1990 г.; № 193-XII// Ведамасці Вярхоўнага Савета Рэсп. Беларусь. – 1991. – № 31. Ст. 536.

5. Аб дэнансацыі Дагавора 1922 года аб утварэнні Саюза Савецкіх сацыялістычных Рэспублік: Постановление Вярхоўнага Савета Рэсп. Беларусь, 10 дек. 1991 г. / / Ведамасці Вярхоўнага Савета Рэсп. Беларусь. – 1992 – № 1.

6. Бабосаў, Я. М. Асновы ідэалогіі сучаснай дзяржавы / я. М. Бабосаў. – Мінск, 2007.

7. Багдановіч, М. Хто мы такія? // М. Багдановіч. Поўны збор твораў: у 3 т. т. 3.– Мінск, 1992 – 1995.

8. Беларусы. Т. 4: Вытокі і этнічнае развіццё – Мінск, 2001.

9. Багдановіч, М. Беларусы // М. Багдановіч. Поўны збор твораў: у 3 т. т. 3.– Мінск, 1992 – 1995.

10. Гімбутас, М. Славяне. Сыны Перуна / М. Гімбутас. – М., 2005.

11. Дзяржава для народа: дак. і матэрыялы трэцяга Усебеларускага нар. сабр. (2-3 сакавіка 2006 г.) / рэдкал.: А. М. Рубінаў (і інш.). – Мінск: Беларусь, 2006.

12. Беларусы. – М., 1998.

13. Грынблат М. Я. Беларусы. Нарысы паходжання і этнічнай гісторыі / М. Я. Грынблат. – Мінск, 1968.

14. Гудавічус, Э. Гісторыя Літвы з самых старажытных часоў да 1569 г. – Т. 1 / Э. Гудавічус. – М., 2005.

15. Дзмітрачкоў, В. Аб зараджэнні і развіцці дзяржаўнасці на беларускіх землях // Беларуская думка. – 2001. – № 4.

16. Доўнар-Запольскі, М. В. Гісторыя Беларусі. / М. В. Доўнар-Запольскі. – Мінск, 2003.

17. Дагавор аб утварэнні Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік ад 30 снежня 1922 года // І. В. Сталін. Сачыненні. – Т. 5.

18. Доўнар-Запольскі, М. В. Асновы Дзяржаўнасьці Беларусі / М. В. Доўнар-Запольскі. – Мінск, 1994.

19. За дзяржаўную незалежнасць Беларусі: дак. і матэрыялы. – Лондан, 1960.

20. За моцную і квітнеючую Беларусь: матэрыялы другога Усебеларус. народ. сабр. (18 мая 2001 г.). – Мінск, 2001.

21. Ідэалогія беларускай дзяржаўнасці: праблемы тэорыі і практыкі: матэрыялы навук. канф. (12 лістапада 1998 г.). – Мінск, 1998.

22. Карскі, Я. Беларусы. / Я. Карскі. – Мінск, 2001.

23. Козел, А. А. Філасофская думка Беларусі: вучэб. дапаможнік / А. А. Козел. – Мінск, 2004.

24. Коршук, В. К. Дзяржаўнасць Беларусі: праблемы фарміравання / В. К. Коршук (і інш.). – Мінск, 1999.

25.Каяловіч, М. І. Чытання па гісторыі Заходняй Расіі. / М. В. Каяловіч. –Мінск, 2006.

26. Крыштаповіч, Л. Е. Беларусь і Расія: гістарыясофскае і цывілізацыйнае адзінства / Л. Я. Крыштаповіч. – Мінск, 2006.

27. Сродках масавай інфармацыі, В. А. Гісторыя Беларусі: станаўленне нацыянальнай дзяржаўнасці (1917 – 1922 гг.) / В. А сродках масавай інфармацыі. – Мінск, 2003

28. Купала, Я. Ахто там ідзе? // Збор твораў: у 7 т. – Мінск, 1972 – 1976.

29. Ладысеў, У. Ф. Паміж Усходам і Захадам: станаўленне дзяржаўнасці і тэрытарыяльнай цэласнасці Беларусі (1917 – 1939 гг.) / У. Ф. Ладысеў, П. І. Брыгадзін. – Мінск, 2003.

30. ЛюбаўскіМ. К. Асноўныя моманты гісторыі Беларусі / М. К. Любаўскі. – М., 1918.

31. Маніфест Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўрада Беларусі ад 1 студзеня 1919 г. / / Ф. Турук. Беларускі рух: нарыс гісторыі нацыянальнага і рэвалюцыйнага руху беларусаў. – М., 1921.

32. Мартас, Апанас. Беларусь у гістарычнымдзяржаўнымі царкоўнымжыцці/ А. Мартас. – Мінск, 2000.

33. Мельнік, В. А. Беларуская нацыянальная ідэя: паліталагічны аспект / В. А. Мельнік // Праблемы кіравання. – 2007. – №1.

34. Мельнік, В. А. Тэарэтыка-канцэптуальныя аспекты беларускай дзяржаўнасці // Дзяржаўная ідэалогія Рэспублікі Беларусь: канцэптуальныя асновы / В. А. Мельнік. – Мінск, 2007.

35. Аб стане ідэалагічнай работы і мерах па яе ўдасканаленні: матэрыялы пастаянна дзеючага семінара рук. работнікаў рэсп. і месн. дзярж. органаў (Мінск, 2003).

36. Петрыкаў, П. Т. Нарысы найноўшай гістарыяграфіі Беларусі (1990-я – пачатак 2000-х гадоў) / П. Ц. Петрыкаў. – Мінск, 2007.

37. Піліпенка, М. Ф. Узнікненне Беларусі. Новая канцэпцыя / М. Ф. Піліпенка. – Мінск, 1991.

38. Публіцыстыка беларускіх народнікаў. – Мінск, 1983.

39. Рогалеў, А. Ф. Белая Русь і беларусы (у пошуках вытокаў) / А. Ф. Рогалеў. – Гомель, 1994.

40. Слука. А. Г. Нацыянальная ідэя: шлях народа (генезіс, праблемы) / А. Г. Слука. – Мінск, 2005.

41. Сташкевіч, Н. Гістарычны шлях беларускага народа / Н. Сташкевіч, В. Казьлякоў // Беларуская думка. – 2003. – № 9, 10.

42. Талочка, п. П. Старажытнаруская народнасць: уяўная або рэальная / п. П. Талочка. – СПб., 2005.

43. Тращанок, Я. І. Гісторыя Беларусі: Дасавецкі перыяд / Я. І. Тращанок: у 2 ч. ч. 1. – Магілёў, 2004.

44. Турук, Ф. Беларускі рух: нарыс гісторыі нацыянальнага і рэвалюцыйнага руху беларусаў / Ф. Турук. – М.. 1921.

45. Чыгрынаў, П. Г. Беларускі народ: вытокі, кансалідацыя, сучаснасць / П. Г. Чыгрынаў. – Мінск, 2002.

46. Шыраеў, Е. Е. Беларусь: Русь Белая, Русь Чорная і Літва ў картах / Е. Е. Шыраеў. – Мінск, 1991.

47. Юхо, Я. А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі / Я. А. Юхо. – Мінск, 1992.

 

Тэма 6. Традыцыйныя (сацыякультурныя) ідэалы і каштоўнасці беларускага народа

 

Сацыякультурныя ідэалы і каштоўнасці – найважнейшыскладнік нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі. Адпаведнасць беларускай дзяржаўнай ідэалогіі светаўспрыманню і светаадчуванню беларускага народа, фундаментальным каштоўнасцям яго быцця і яго ментальнымуласцівасцям.

Цывілізацыйнаяразнастайнасць сучаснага свету. Прыналежнасць беларусаў да славяна-рускай, ці праваслаўнай цывілізацыйнай супольнасці. Зараджэнне духоўных падстаў славяна-рускай супольнасці ў перыяд Кіеўскай Русі. Станаўленне сацыякультурнай самабытнасці беларускай супольнасці. Роля духоўна-культурнай спадчыны і грамадскай дзейнасці Ефрасінні Полацкай (каля 1120-1173), Кірылы Тураўскага (1130-1182) і Клімента Смаляціча(?-пасля 1164) у фарміраванні светаўспрымання беларусаў. Унікальнасць месца беларусаў сярод славянскіх і еўрапейскіх народаў. Усходніі заходніўплыў на фарміраванне сацыякультурных ідэалаў і каштоўнасцяў беларусаў.

Уклад айчынных мысляроў, пісьменнікаў і паэтаў XV–ХХстст. (М. Гусоўскі, Ф. Скарына, С. Полацкі, Ф. Багушэвіч, М. Багдановіч. Я. Купала, Я. Колас і інш.) у фарміраванне традыцыйных ідэалаў і каштоўнасцяў беларускага народа. Гуманістычныяі дэмакратычныяідэалы грамадскага жыцця беларусаў. Прыхільнасць беларусаў ідэалу сацыяльнайроўнасці і справядлівасці. Свабодалюбства і патрыятызм, пачуццё нацыянальнай годнасці – найважнейшыя эмацыйна-псіхалагічныя складнікі самасвядомасці беларусаў. Радзіма, Айчына (Бацькаўшчына), сям'я, дзяржава – фундаментальныя каштоўнасці беларускага народа.

Праява сацыякультурнай самабытнасці беларусаў у іх нацыянальным характары. Талерантнасць і добразычлівасць– дамінуючыя сацыяльныя якасці беларусаў. Праца (працавітасць)як сутнасная рыса ладу жыцця беларусаў. Саборнасць, або індывідуалістычна-калектывісцкаяэтычная ўстаноўка беларусаў.

Уплыў нацыянальных асаблівасцяў беларусаў на палітычнаежыццё грамадства. Значэнне Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі для захавання сацыякультурнай самабытнасці беларускага народа ў глабалізуючымсясвеце.

 

Літаратура

1. Абдзіраловіч, І. Адвечным шляхам. Даследзіны беларускага светапогляду / І. Абдзіраловіч. – Мінск, 1977.

2. Бабосаў Я. М. Традыцыйныя каштоўнасці беларускага народа як элемент сучаснай ідэалагічнай сістэмы // Асновы ідэалогіі сучаснай дзяржавы / Я. М. Бабосаў. – Мінск, 2007.

3. Багушэвіч Ф. Творы: вершы, паэма. Апавяданні, артыкулы, лісты / Ф. Багушэвіч. – Мінск, 1991.

4. Беларусазнаўства: навуч. дап. / пад. рэд. П. Брыгадзіна. – Мінск, 1998.

5. Беларусіка – Albaruthenica. – Кн. 2. Фарміраванне і развіццё нацыянальнай самасвядомасці беларусаў. – Мінск, 1993.

6. Беларусь і Расія: цывілізацыйныя прыярытэты: сб. навуч. пр. – Мінск, 1999.

7. Вішнеўская І.У.Гісторыя палітычнай і прававой думкі Беларусі / І.У. Вішнеўская. – Мінск, 2004.

8. Дзяржава для народа: дак. і матэрыялы трэцяга Усебеларускага нар. сабр. (2-3 сакавіка 2006 г.) / рэдкал.: А. М. Рубінаў (і інш.). – Мінск: Беларусь, 2006.

9. Гусоўскі М. Песня пра зубра / М. Гусоўскі. – Мінск, 1980.

10. Ідэі гуманізму ў грамадска-палітычнай і філасофскай думцыБеларусі (дакастрычніцкі перыяд). – Мінск, 1997.

11. "Ізборнік": зб. твораў літ. Старажытнай Русі. – М., 1969.

12. Іларыён. Слова аб Законе і Ласцы/ Іларыён. – М., 1994.

13. Каліноўскі К. За нашу вольнасць: творы, дак. / К. Каліноўскі. – Мінск, 1999.

14. Карскі Я. Беларусы / Я. Карскі. – Мінск, 2001.

15. Конан У. М. Ля вытокаў самапазнання. Станаўленне духоўных каштоўнасцей у святле фальклору / У. М. Конан. – Мінск, 1989.

16. Крыштаповіч Л. Е. Беларусь і Расія: гістарыясофскае і цывілізацыйнае адзінства / Л. Я. Крыштаповіч. – Мінск, 2006.

17. Майхровіч А. С. Пошук ісціннага быцця і чалавека: з гісторыі філасофіі і культуры Беларусі / А. С. Майхровіч. – Мінск, 1992.

18. Мельнік В. А  Цывілізацыйныя асновы ідэалогіі беларускай дзяржавы / В. А. Мельнік. – Мінск, 2005.

19. Мельнікаў А. А. Прападобная Еўфрасіння Полацкая / А. А. Мельнікаў. – Мінск, 1997.

20. Мельнікаў А. П. Нацыянальны менталітэт беларусаў / А. П. Мельнікаў. – Мінск, 2004.

21. Мельнікаў А. А. Кірыл, епіскап Тураўскі. Жыццё. Спадчына. Светапогляд / А. А. Мельнікаў. – Мінск, 1997.

22. Міхееў У. М. Ідэалогія: разважанні і высновы / У. М. Міхееў. – Мінск, 2004.

23. Мысліцелі і асветнікі Беларусі: энцыклапед. давед. – Мінск, 1995.

24. Падокшын С. А. Філасофская думка эпохі Адраджэння ў Беларусі: ад Францыска Скарыны даСімяона Полацкага / С. А. Падокшын. – Мінск, 1990.

25. Рогалеў А. Ф. Белая Русь і беларусы (у пошуках вытокаў) / А. Ф. Рогалеў. – Гомель, 1994.

26. Скарына Ф. Творы: прадмовы, сказанні, пасляслоўі, акафісты, пасхалія / Ф. Скарына. – Мінск, 1990.

27. Слова пра паход Ігаравы. – М., 1988.

28. Сокал С. Ф. Палітычная і прававая думка Беларусі ХVI– першай паловы ХVIIст. / С. Ф. Сокал. – Мінск, 1984.

29. Статут Вялікага княства Літоўскага 1588. Тэсты. Даведнік. Каментарыі. – Мінск, 1989.

30. Чыгрынаў П. Г. Беларускі народ: вытокі, кансалідацыя, сучаснасць / П. Г. Чыгрынаў. – Мінск, 2002.

31. Шалькевіч В. Ф. Гісторыя палітычнай і прававой думкі Беларусі / В. Ф. Шалькевіч. – Мінск, 2002.

 

Раздзел ІІІ. Палітычныя, эканамічныя

і сацыякультурныя складнікі ідэалогіі беларускай дзяржавы

 

Тэма 7. Канстытуцыйна-прававыя асновы ідэалогіі беларускай дзяржавы

 

Ідэалогія дзяржавы і нацыянальная сістэма права. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь – форма юрыдычнага замацавання базавых палажэнняў беларускай нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі.

Замацаванне ў Канстытуцыі і заканадаўстве Рэспублікі Беларусь гуманістычнага ідэалу. Чалавек, яго правы, свабоды і гарантыі іх рэалізацыі – вышэйшая каштоўнасць і мэта беларускага грамадства і дзяржавы. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь аб асноўных правах і свабодах грамадзян. Прынцыпы адказнасці дзяржавы перад асобай за стварэнне ўмоў для яе вольнага развіцця і адказнасці асобы перад дзяржавай за няўхільнае выкананне сваіх грамадзянскіх абавязкаў. Актуальныя праблемы прававога рэгулявання, забеспячэння і абароны правоў чалавека ў Рэспубліцы Беларусь.

Рэспубліка – форма арганізацыі дзяржаўнай улады (форма праўлення) у Беларусі. Прыхільнасць традыцыям беларусаў рэспубліканізму. Асаблівасці формы праўлення ў сучаснайбеларускайдзяржаве. Ідэя унітарнасцідзяржаўнага ладуі аб'ектыўныя перадумовы яе рэалізацыі ў Рэспубліцы Беларусь. Асаблівасці адміністрацыйна-тэрытарыяльнага ладубеларускай дзяржавы. Тэрытарыяльная цэласнасць Беларусі і нацыянальнае адзінства – базавыя каштоўнасці беларускага грамадства.

Дэмакратыя – найважнейшая каштоўнасць беларускага народа. Рэалізацыя прынцыпаў і інстытутаў дэмакратыі ў палітычнай сістэме Рэспублікі Беларусь. Беларускі народ – адзіная крыніца дзяржаўнай улады і носьбіт суверэнітэту ў Рэспубліцы Беларусь. Ідэя ажыццяўлення народам сваей улады непасрэдна і праз сваіх прадстаўнікоў; яе рэалізацыя ў палітычнай сістэме беларускага грамадства. Ідэя падзелу ўладаў і яе ўвасабленне ў інстытутах дзяржаўнай улады Рэспублікі Беларусь. Ідэйна-палітычны плюралізм беларускага грамадства. Асноватворныя ідэі (прынцыпы) выбарчай сістэмы Рэспублікі Беларусь. Ідэя разнастайнасці формаў уласнасці як ўмова дэмакратызму грамадства і яе рэалізацыя ў Рэспубліцы Беларусь. Палітыка Рэспублікі Беларусь у галіне дзяржаўнага будаўніцтва, развіцця народаўладдзя і фарміравання інстытутаў грамадзянскай супольнасці.

Рэспубліка Беларусь – сацыяльная прававая дзяржава. Ідэя вяршэнства права і яе рэалізацыя ў заканадаўстве беларускай дзяржавы. Прававы характар узаемаадносін асобы, грамадства і дзяржавы. Ідэя канстытуцыйнага кантролю і яе рэалізацыя ў Рэспубліцы Беларусь. Паняцце сацыяльнайдзяржавы. Дзяржава ліберальная(«мінімальнаядзяржава»), так званае сацыялістычнаяі сацыяльная. Суадносіны прававога і сацыяльнага прынцыпаў у дзейнасці сучаснайдэмакратычнай дзяржавы. Аб'ектыўныя перадумовы станаўлення Рэспублікі Беларусь у якасці сацыяльнайправавой дзяржавы. Актуальныя прыярытэты сацыяльнай палітыкі Рэспублікі Беларусь.

Ідэя свецкай дзяржавы і яе рэалізацыя ў Канстытуцыі і заканадаўстве Рэспублікі Беларусь. Палітыка беларускай дзяржавы ў галіне этнічных і канфесійных адносін.

Дзяржаўныя герб, сцяг і гімн Рэспублікі Беларусь – сімвалы дзяржаўнага суверэнітэту Беларусі.

 

Літаратура

1. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь 1994 года (з зменамі, прынятымі на рэспубліканскіх рэферэндумах 24 лістапада 1996 г. і 17 кастрычніка 2004 г.). – Мінск, 2006.

2. Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь // Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2000. – № 25, 2/145.

3. Аб зацвярджэнні эталона Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь і Палажэння аб Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь: Указ Прэзідэнта Рэсп. Беларусь ад 7 чэрвеня 1995 г. № 213 // Сб. дзеючых нармат.-прававых актаў Прэзідэнта Рэсп. Беларусь: 1994 – 2000. – Мінск, 2001.

4. Аб зацвярджэнні Палажэння аб Дзяржаўным сцягу Рэспублікі Беларусь: Указ Прэзідэнта Рэсп. Беларусь ад 7 чэрвеня 1995 г. № 214 // Сб. дзеючых нармат.-прававых актаў Прэзідэнта Рэсп. Беларусь: 1994 – 2000. – Мінск, 2001.

5. Аб устанаўленні дзяржаўнага свята – Дня Незалежнасці Рэспублікі Беларусь: Дэкрэт Прэзідэнта Рэсп. Беларусь ад 11 снежня. 1996 г. № 1 // Там жа.

6. Аб Дзяржаўных святах і святочных днях у Рэспубліцы Беларусь: УказПрэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26 сакавіка 1998 г. № 157 // Там жа.

7. Аб Дзяржаўным гімне Рэспублікі Беларусь: Указ Прэзідэнта Рэсп. Беларусь, 2 ліп. 2002 г., № 350 // Там жа. – 2002. - № 77, 1/3811.

8. Аб абароне: Закон Рэсп. Беларусь, 3 лістапада. 1992 г. / / Ведамасці Вярхоўнага Савета Рэсп. Беларусь. – 1992. - № 28. – Сл. 493.

9. Аб Узброеных Сілах Рэспублікі Беларусь: Закон Рэсп. Беларусь, 3 лістапада. 1992 г. / / Там жа. – № 35. – Сл. 495.

10. Аб нацыянальных меншасцях ў Рэспубліцы Беларусь: Закон Рэсп. Беларусь, 11 лістапада. 1992 г. / / Там жа. – Сл. 550.

11. Аб грамадскіх аб'яднаннях: Закон Рэсп. Беларусь, 4 кастрычніка. 1994 г. / / Там жа. – 1994. – № 29. – Сл. 503.

12. Аб палітычных партыях: Закон Рэсп. Беларусь, 5 окт. 1994 г. / / Там жа. – № 30. – Сл. 509.

13. Аб дзяржаўнай мяжы Рэспублікі Беларусь: Закон Рэспублікі Беларусь, 6 студзеня. 1999 г. / / Сб. міжнар.-прававых дак. і нац. нармат. актаў па пытаннях аператыўна-вышуковай дзейнасці. – Мінск, 2001.

14. Аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Закон Рэспублікі Беларусь «Аб мясцовым кіраванні і самакіраванні ў Рэспубліцы Беларусь»: Закон Рэсп. Беларусь, 10 студзеня2000 г. / / Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2000. – № 8, 2/137.

15. Аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Закон Рэспублікі Беларусь «Аб прафесійных саюзах»: Закон Рэсп. Беларусь, 14 студзеня. 2000 г. / / Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2000. – № 23, 2/844.

16. Аб зацвярджэнні Ваеннай дактрыны Рэспублікі Беларусь: Закон Рэсп. Беларусь, 3 студзеня. 2002 г. / / Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2002. – № 6, 2/826.

17. Аб адукацыі: Закон Рэсп. Беларусь, 29 кастрычніка 1991 г. / / Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2002. – № 37, 2/844.

18. Аб свабодзе сумлення і рэлігійных арганізацыях: Закон Рэсп. Беларусь, 31 кастрычніка. 2002 г. / / Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2002. – № 123, 2/886.

19. Васілевіч Г. А. Канстытуцыйнае права Рэспублікі Беларусь: вучэб. / Г. А. Васілевіч. – Мінск, 2003.

20. Усеагульная дэкларацыя правоў чалавека // Правы чалавека: Сб. міжнар.-прававых дак. – Мінск, 1999.

21. Дзяржава для народа: док. і матэрыялы трэцяга Усебеларус. нар. сабр. (2-3 сакавіка 2006 г.) / рэдкал.: А. М. Рубінаў [і інш.]. – Мінск: Беларусь, 2006.

22. За моцную і квітнеючую Беларусь: матэрыялы другога Усебеларус. народн. сабр. (18 мая 2001 г.). – Мінск, 2001.

23. Землякоў Л. Е. Рэлігійныя працэсы ў Рэспубліцы Беларусь. Праблемы дзяржаўна-прававога рэгулявання / Л. Я. Землякоў. – Мінск, 2001.

24. Катляроў І. І. Правы чалавека: вучэб. дапаможнік / І. І. Катляроў. – Мінск, 2002.

25. Аб стане ідэалагічнай работы і мерах па яе ўдасканаленні: матэрыялы пастаянна дзеючага семінара рук. работнікаў рэсп. і месн. дзярж. органаў. – Мінск, 2003.

26. ШабайлаўВ. І. Будуем прававую дзяржаву // Беларуская думка. – 1999. – № 3.

 

Тэма 8. Стратэгія грамадскага развіцця Беларусі ў ХХІстагоддзі

 

Паняцце грамадскага развіцця і падыходы да яго тэарэтычнай інтэрпрэтацыі. Асноўныя тэорыі грамадскага развіцця. Даіндустрыяльнае, індустрыяльнае (мадэрнісцкае) і постіндустрыяльнае (інфармацыйнае) грамадства – паслядоўныя стадыі грамадскага развіцця. Нацыянальныя інтарэсы і мэты грамадскага развіцця. Паняцце палітычнай мадэрнізацыі.

Тэндэнцыі эвалюцыі сучаснага свету і айчынны вопыт грамадскага развіцця. Сацыяльна-эканамічная сутнасць і тэхналагічная аснова беларускага грамадства ў перыяд СССР як арганічнай часткі савецкага грамадства. Індустрыяльнае грамадства – вынік развіцця Беларусі ў савецкі перыяд. Аб'ектыўная неабходнасць інтэграцыі беларускага грамадства ў сусветную супольнасць.

Грамадства постіндустрыяльнага тыпу – стратэгічная мэта развіцця Беларусі ў сучасных умовах; аб'ектыўныя перадумовы яе рэалізацыі. Асноўныя задачы постіндустрыяльнай мадэрнізацыі беларускага грамадства ў палітычнай, эканамічнай, сацыяльнай і духоўна-культурнай сферах яго жыццядзейнасці. Асаблівасці беларускай мадэлі сацыяльна арыентаванай рынкавай эканомікі. Устойлівае і інавацыйнае развіццё – спосаб руху Беларусі да сваёй стратэгічнай мэты. Постіндустрыяльная мадэрнізацыя і праграмныя мэты і задачы палітычных партый Беларусі.

Нацыянальная кансалідацыя, згодарозных сацыяльна-палітычных сіл па асноўных прыярытэтахграмадскага развіцця, нацыянальная бяспека, ўсебаковая інтэграцыя Беларусі з Расіяй і іншымі краінамі Садружнасці Незалежных Дзяржаў, паспяховае ўключэнне краіны ў агульнаеўрапейскую інтэграцыю і глабалізацыйныя працэсы – найважнейшыя ўнутры - і знешнепалітычныя ўмовы вырашэння задач постіндустрыяльнай мадэрнізацыі беларускага грамадства. Актуальныя прыярытэты знешнепалітычнай дзейнасці Рэспублікі Беларусь.

 

Літаратура

1. Аб ратыфікацыі дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы: Закон Рэсп. Беларусь, 24 снежня. 1999 г. / / Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2000. – № 4, 2/118.

2. Аб зацвярджэнні Канцэпцыі Нацыянальнай бяспекі Рэспублікі Беларусь: Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 17 ліпеня 2001 г. / / Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2001. – №69, 1/2852.

3. Аб дзяржаўнай праграме інавацыйнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2007-2010 гады: Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26 сакавіка 2007 г. / / Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2007. – №136, 1/8435.

4. Бэл Д. Будучае постіндустрыяльнае грамадства: вопыт сацыяльнага прагназавання / Д. Бэл. – М., 1999.

5. Дзяржава для народа: дак. і матэрыялы трэцяга Усебеларус. нар. сабр. (2-3 сакавіка 2006 г.) / рэдкал.: А. М. Рубінаў [і інш.]. – Мінск: Беларусь, 2006.

6. Данілаў А. М. Пераходнае грамадства: праблемы сістэмнай трансфармацыі / А. М. Данілаў. – Мінск, 1997.

7. Данілаў А. М. Сацыялогія ўлады: тэорыя і практыка глабалізму / А. М. Данілаў. – Мінск, 2002.

8. За моцную і квітнеючую Беларусь: матэрыялы другога Усебеларус. народн. сабр. (18 мая 2001 г.). – Мінск, 2001.

9. Князеў С. Н. Нацыянальная бяспека Рэспублікі Беларусь / С. Н. Князеў, А. В. Гулякевіч. – Мінск, 2005.

10. Лукашэнка А. Г. Дзяржава для народа: даклад на трэцім Усебеларус. нар. сабр. // Сов. Белоруссия. – 2006. – 24 мая.

11. Лукашэнка А. Г. Пасланне Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Нацыянальнаму сходу Рэспублікі Беларусь // Сов. Белоруссия. – 2006. – 24 траўня.

12. Лукашэнка, А. Г. Пасланне Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Нацыянальнаму сходу Рэспублікі Беларусь: «Незалежная Беларусь – наш годны і агульны дом»// Сов. Белоруссия. – 2007. – 25 красавіка.

13. Лукашэнка, А. Г. Пасланне Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Нацыянальнаму сходу Рэспублікі Беларусь // Сов. Белоруссия. – 1999. – 8 красавіка.

14. Матусевіч, В. і. Нацыянальна-дзяржаўныя інтарэсы Рэспублікі Беларусь у кантэксце працэсу глабалізацыі / В. у. Матусевіч. – Мінск, 2005.

15. Мясніковіч, М. В. Навука Беларусі на сучасным этапе. Задачы і арганізацыя навуковай, навукова-тэхнічнай і інавацыйнай дзейнасці / М. у. Мясніковіч, А. І. Лесніковіч, С. М. Дзядкоў. – Мінск, 2006.

16. Нацыянальная стратэгія ўстойлівага сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на перыяд да 2020 г. / Нацыянальная камісія па ўстойліваму развіццю Рэсп. Беларусь; Рэд. Кол.: Я. М. Александровіч [і інш]– Мінск, 2004.

17. Нейсбіт, Дж. Мегатрэнды / Дж. Нейсбіт. – М., 2003.

18. Нікіценка, П. Г. Наасферная эканоміка і сацыяльная палітыка: стратэгія інавацыйнага развіцця / П. Г. Нікіценка. – Мінск, 2006.

19. Аб стане ідэалагічнай работы і мерах па яе ўдасканаленні: матэрыялы пастаянна дзеючага семінара рук. работнікаў рэсп. і месн. дзярж. органаў. – Мінск, 2003.

20. Рашэтнікаў, С. В. Распад СССР і нацыянальна-дзяржаўная палітыка Рэспублікі Беларусь // Гуманітарныя і сацыяльныя навукі на зыходзе ХХ стагоддзя. – Мінск, 1998.

21. Стратэгія эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на сучасным этапе: матэрыялы пастаянна дзеючага семінара рук. работнікаў рэсп. і месн. дзярж. органаў (21-22 сакавіка 2002 г.). – Мінск, 2002.

22. Хантынгтон, С. Сутыкненне цывілізацый / С. Хантынгтон. – М., 2003.

 

Тэма 9. Механізм функцыянавання ідэалогіі беларускай дзяржавы

 

Беларускі народ – носьбіт і суб'ект фарміравання нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі. Роля беларускіх мысляроў, пісьменнікаў, навукоўцаў, грамадскіх і палітычных дзеячаў, грамадзян і іх аб'яднанняў у фарміраванні нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі. Значэнне Усебеларускіх народных сходаў у фарміраванні дзяржаўнай ідэалогіі Рэспублікі Беларусь. Беларуская дзяржава як выразнік нацыянальных інтарэсаў і асноўны інструмент іх рэалізацыі.

РоляПрэзідэнта Рэспублікі Беларусь у выразе нацыянальных інтарэсаў, фармуляванні ідэй і палажэнняў нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі, яе прававым замацаванні і забеспячэнні рэалізацыі мэтаў і задач развіцця беларускага грамадства. Сэнс абрання грамадзяніна ў якасці Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь – адабрэнне народам прапанаванай ім праграмы развіцця грамадства. Формы і метады дзейнасці Прэзідэнта па рэалізацыі палажэнняў нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі: прававыя, адміністрацыйныя, маральныя.

Парламент – Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь – найважнейшаезвяно механізму фарміравання і рэалізацыі дзяржаўнай ідэалогіі. Функцыя Парламенту як прадстаўнічага органа – выяўленне і агрэгацыя існуючых у грамадстве інтарэсаў і забеспячэнне прымальнага для грамадства балансу інтарэсаў розных катэгорый насельніцтва. Закон як форма выказвання і юрыдычнага замацавання інтарэсаў і сукупнай волі грамадзян. Заканатворчасць – асноўная форма дзейнасці Парламента па фармуляванні і рэалізацыі палажэнняў дзяржаўнай ідэалогіі.

Урад – Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь, органы дзяржаўнага кіравання, інстытуты судовай улады, органы мясцовага кіравання і самакіравання як інструменты практычнай рэалізацыі палажэнняў дзяржаўнай ідэалогіі. Сэнс права заканадаўчай ініцыятывы – удзел у фармуляванні інтарэсаў грамадства і розных катэгорый грамадзян. Асноўныя формы іх дзейнасці па рэалізацыі дзяржаўнай ідэалогіі: норматворчасць; прыняцце рашэнняў і забеспячэнне іх выканання; інфармаванне грамадзян у працоўных калектывах і па месцы жыхарства; праца з асабістым складам органаў і падраздзяленняў Узброеных Сіл, Міністэрства ўнутраных справаў, іншых сілавых ведамстваў дзяржавы.

Спецыялізаваныя навукова-даследчыя і інфармацыйна-прапагандысцкія ўстановы (інстытуты і цэнтры) як неабходнае звяно ў механізме дзяржаўнай ідэалогіі. Асноўнае іх прызначэнне – тэарэтыка-канцэптуальнае абгрунтаванне і афармленне ідэалогіі дзяржавы ў выглядзе тэорый, канцэпцый і дактрын і давядзенне іх зместу да свядомасці розных катэгорый насельніцтва краіны. Асноўныя формы іх дзейнасці – правядзенне даследаванняў па праблемах ідэалогіі і палітыкі дзяржавы і падрыхтоўка адпаведных ліберальных твораў – артыкулаў, манаграфій, дысертацый, даведнікаў, аналітычных дакументаў, навучальных праграм, дапаможнікаў і да т. п. Сетка навукова-даследчых і інфармацыйна-прапагандысцкіх устаноў сацыяльна-гуманітарнага профілю ў Рэспубліцы Беларусь.

Ролясродкаў масавай інфармацыі (друк, радыё, тэлебачанне) у фарміраванні і распаўсюдзе нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі. Кансалідацыя беларускага грамадства, абарона нацыянальных інтарэсаў, фарміраванне станоўчага вобразу Беларусі, забеспячэнне добразычлівыхадносін да беларускага народа ў сусветным супольніцтве – асноўная задача СМІ. Інфармацыйная палітыка Рэспублікі Беларусь.

Установы нацыянальнай сістэмы адукацыі і прафесійнай падрыхтоўкі як складовыя звёны ідэалагічнага механізму беларускай дзяржавы; іх роляў распаўсюдзе ўтрымання дзяржаўнай ідэалогіі, аднаўленні нацыянальных ідэалаў і каштоўнасцей, выхаванні ў навучэнцаў грамадзянскіх якасцяў, фарміраванні пачуцця патрыятызму, нацыянальнагагонару і годнасці. Права і абавязак органаў дзяржаўнага кіравання накіроўваць і кантраляваць дзейнасць устаноў адукацыі. Асаблівае значэнне падручнікаў па сацыяльна-гуманітарных дысцыплінах у забеспячэнні засваення навучэнцамі ідэй, нормаў і каштоўнасцяў нацыянальна-дзяржаўнай ідэалогіі.

Прафесійныя саюзы, грамадскія аб'яднанні патрыятычнай накіраванасці і іх роляў засваенні грамадзянамі зместу ідэалогіі беларускай дзяржавы, фарміраванні грамадзянскасці. Агульнанацыянальны кампанент у змесце ідэалогіі і дзейнасці палітычных партый і іншых грамадска-палітычных аб'яднанняў. Роляканфесійных арганізацый (царквы) у падтрыманні аўтарытэту ідэалаў і каштоўнасцяў беларускага народа, у фарміраванні ў вернікаў грамадзянскіх якасцяў, пачуцця патрыятызму.

Ідэалагічная праца як дзейнасць розных звёнаў ідэалагічнага механізму дзяржавы па фарміраванню, сістэматызацыі і тэарэтычнай інтэрпрэтацыі, нарматыўна-прававому афармленню і распаўсюджванню сярод насельніцтва ідэалогіі дзяржавы. Кадравае забеспячэнне ідэалагічнай працы. Крытэрыі ацэнкі ідэалагічнай працы.

 

Літаратура

1. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь 1994 года (з зменамі, прынятымі на рэспубліканскіх рэферэндумах 24 лістапада 1996 г. і 17 кастрычніка 2004 г.). – Мінск, 2006.

2. Аб друку і іншых сродках масавай інфармацыі: Закон Рэсп. Беларусь, 13 студзеня. 1995 г. / / Ведамасці Вярхоўнага Савета Рэсп. Беларусь. – 1995. – № 12. – Сл. 121.

3. Аб Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь:Закон Рэспублікі Беларусь, 7 ліпеня 1997 г. / / Ведамасці Нац. сходу Рэсп. Беларусь. – 1997. – № 24. – Сл. 263.

4. Аб Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь: Закон Рэсп. Беларусь, 7 июля1998 г. / / Там жа. – 1998. – № 29-30. – Сл. 466.

5. Аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Закон Рэспублікі Беларусь «Аб мясцовым кіраванні і самакіраванні ў Рэспубліцы Беларусь»: Закон Рэсп. Беларусь, 10 янв. 2000 г. / / Нац. рэестр прававых актаў Рэсп. Беларусь. – 2000. – № 8,2/137.

6. Аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Закон Рэспублікі Беларусь «Аб прафесійных саюзах»: Закон Рэсп. Беларусь, 14 студзеня. 2000 г. / / Там жа. – № 23, 2/146.

7. Аб адукацыі: Закон Рэсп. Беларусь, 29 кастрычніка 1991 г. / / Там жа. – 2002. – № 37, 2/844.

8. Аб свабодзе сумлення і рэлігійных арганізацыях: Закон Рэсп. Беларусь, 31 кастрычніка. 2002 г. / / Там жа. – № 123, 2/886.

9. Аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь і падпарадкаваных яму дзяржаўных органах»: Закон Рэсп. Беларусь, 31 студзеня. 2003 г. / / Там жа. – 2003. – № 17, 2/935.

10. Аб удасканаленні кадравага забеспячэння ідэалагічнай працы ў Рэспубліцы Беларусь: Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 20 лют. 2004 г. № 111 // Сов. Белоруссия. – 2004. – 24 лют.

11. Аб развіцці гуманітарных навук у Рэспубліцы Беларусь і павышэнні іх ролі ў дзяржаўным будаўніцтве: матэрыялы нарады ў НАН Беларусі з вядучымі навукоўцамі і выкладчыкамі-грамадазнаўцамі рэспублікі (26 лістапада. 1998 г.). – Мінск, 1999.

12. Аб стане ідэалагічнай работы і мерах па яе ўдасканаленні: матэрыялы пастаянна дзеючага семінара рук. работнікаў рэсп. і месн. дзярж. органаў. – Мінск, 2003.

13. Дзяржава для народа: дак. і матэрыялы трэцяга Усебеларус. нар. Сабр. (2-3 сакавіка 2006 г.) / рэдкал.: А. М. Рубінаў [і інш.]. – Мінск: Беларусь, 2006.

14. Дубовік, С. В. СМІ постсацыялістычнай Беларусі: пошук новай рацыянальнасці / С. В. Дубовік. – Мінск, 2003.

15. Князеў, С. Н. Аб некаторых праблемах удасканалення ідэалагічнай работы // Інф. бюл. Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. – 2002.

16. Лукашэнка, А. Г. У росквіце Радзімы – дабрабыт усіх: Пасланне Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнкі беларускаму народу і Парламенту // Сов. Белоруссия. – 2006. – 24 траўня.

17. Матусевіч. Е. В. Ідэалагічная праца ў Рэспубліцы Беларусь / Е. В. Матусевіч, С. Г. Парэчына. – Мінск, 2006.